Życie po śmierci według Greków

Grecy od wieków byli znani z bogatego systemu podejścia do śmierci, wierzeń i mitologii, starożytna grecka tradycja opowieści o bogach i herosach wyjaśniała miejsce człowieka w świecie i jego funkcjonowanie. Mitologia grecka jest zbiorem antycznych opowieści, a jednymi z nich są ludzkie wierzenia o życiu po śmierci.

Życie po śmierci według Greków

Ludzkie wierzenia o życiu po śmierci, napawały strachem, wdzięcznością oraz obojętnością, według greckiej mitologii, po śmierci dusza człowieka wędrowała do Hadesu- krainy zmarłych,  gdzie była sądzona i przydzielana do jednego z trzech miejsc: Elysium, Tartar lub Pola Asfodelowe. Elysium, jako rajskie miejsce dla bohaterów, kontrastowało z Tartarem, miejscem wiecznego cierpienia dla najgorszych przestępców. Pola Asfodelowe były natomiast miejscem obojętnym dla większości zmarłych. Grecy wierzyli w kontynuację wpływu dusz na świat żywych, co skutkowało praktykowaniem rytuałów i ofiar dla zmarłych. Istotną rolę odgrywały również ceremonie pogrzebowe, podczas których składano dary, mające towarzyszyć zmarłym w podróży do Hadesu.

Ceremonie pogrzebowe jako istotny fragment życia

Ceremonie pogrzebowe odgrywały kluczową rolę w greckich wyobrażeniach o życiu po śmierci. Zmarłych chowano z należytymi rytuałami, a rodzina i przyjaciele składali im dary, takie jak monety, biżuteria czy jedzenie, aby towarzyszyć im w podróży do Hadesu. Mitologia grecka, pełna opowieści o bogach, bohaterach i krainie zmarłych, miała głęboki wpływ na to, jak Grecy wyobrażali sobie życie po śmierci.

Tajemnice greckich wierzeń

Te wierzenia stanowiły integralną część ich kultury i sposobu rozumienia świata i tajemnic życia i śmierci. Greckie wyobrażenia o życiu po śmierci wskazują na głęboką wiarę w sprawiedliwość pośmiertną, a ich kultura, mitologia i rytuały pogrzebowe stanowią fascynujący obszar badawczy. Postać Hadesu jako krainy zmarłych oraz trzy różne miejsca przeznaczenia dusz nadają temu wierzeniu specyficzny charakter, który wyróżnia je spośród innych kultur antycznych.

Rytuały jako integralna część życia

W mitologii greckiej i antycznym społeczeństwie greckim poważne rytuały były integralną częścią życia, zarówno tego związanego z życiem codziennym, jak i z okazjami szczególnymi, takimi jak śmierć. Wśród nich wyróżniamy:

• Ceremonie Pogrzebowe: Greckie rytuały pogrzebowe były bardzo ważne i uroczyste. Zmarłego chowano z należytym szacunkiem, a bliscy składali mu dary, takie jak monety, biżuteria czy jedzenie, wierząc, że te przedmioty towarzyszą zmarłemu w podróży do krainy zmarłych, czyli Hadesu. Pogrzeb był okazją do wyrażenia szacunku i uczczenia pamięci zmarłego,
• Ofiary dla Bogów: Greckie społeczeństwo często praktykowało składanie ofiar bogom, zarówno z okazji świąt religijnych, jak i w sytuacjach, gdy społeczność potrzebowała szczególnej łaski bóstw. Ofiary mogły obejmować zwierzęta, produkty spożywcze lub inne cenne przedmioty. Rytuały te miały na celu uzyskanie błogosławieństwa i ochrony od bogów.

Greckie wierzenia jako sposób na przeżycie

Greckie wierzenia pełnią również funkcję moralnych latarni, ostrzegając przed pychą, niepokornością wobec bogów czy zakochaniem się w nieuchwytnym pięknie. Zasady etyczne przekazywane przez mitologię są jak fundamenty budynku – trwałe, choć czasem ukryte w cieniu nowoczesności. Odnajdziemy je między innymi w:

• Rytuały Kultu Misteryjnego: Niektóre z najbardziej tajemniczych i zaawansowanych rytuałów miały miejsce w ramach kultów misteryjnych, takich jak eleuzyńskie czy orfickie. Uczestnicy tych kultów przechodzili przez inicjacje i tajemnicze ceremonie, zwykle związane z rytuałami związanymi z życiem po śmierci, reinkarnacją czy odrodzeniem,
• Igrzyska Religijne: Wielkie igrzyska odbywające się w świątyniach ku czci bogów, takie jak Igrzyska Olimpijskie, były również rodzajem rytuału. Sportowcy i widzowie składali ofiary bogom, a zwycięzcy byli wielbieni jako herosi. Igrzyska miały charakter religijny i społeczny,
• Rytuały Ślubne: Ceremonie ślubne były ważnymi rytuałami, łączącymi dwie jednostki w związku małżeńskim. Rytuały te obejmowały składanie przysięgi, ceremonie ofiarne, a także uczty i zabawy ku czci nowożeńców.

Samobójstwa w starożytnej Grecji

Problematyka ta była obecna w społeczności greckiej od wieków. Pitagoras już podkreślał, że los człowieka jest kierowany przez bogów, a jakiekolwiek ingerencje w ich decyzje stanowią błąd. Inni znani filozofowie greccy, tak jak Platon czy Sokrates, również wyrażali dezaprobatę wobec aktu samobójstwa. Niemniej jednak paradoksalnie, Sokrates, mimo swoich przekonań, zakończył swoje życie właśnie w ten sposób, co zostało opisane w ,,Fedonie” Platona. Dlaczego więc podjął tak dramatyczną decyzję? Pomimo przekonania, że samobójstwo jest naganne i może sprowadzić gniew bogów, dla Sokratesa priorytetem była cnota oraz utrzymanie honoru. Kiedy nie było możliwe osiągnięcie wewnętrznej harmonii lub naruszenie szacunku innych ludzi, akt samobójczy był traktowany niemal jako konieczność.

Bo obawiać się śmierci, obywatele, to nic innego nie jest, jak tylko mieć się za mądrego, choć się nim nie jest. Bo to znaczy myśleć, że się wie to, czego człowiek nie wie.

Platońska teoria duszy

Platon podzielał podobne przekonania. Jeżeli życie człowieka traci sens, na przykład w obliczu ciężkiej choroby, uzasadnione wydaje się zakończenie go. Platon wierzył, że dusza ludzka jest wieczna i istniała przed narodzeniem, przebywając w świecie idei. Przed przyjściem na świat dusza zdobywała wiedzę i doświadczenie, które miały wpływ na jej dalsze losy. Ziemskie życie traktował jako tymczasowe wcielenie duszy. Arystoteles natomiast konsekwentnie odrzucał pozytywne podejście do samobójstwa. Uważał je za akty tchórzostwa i działania, które szkodziły prawnym zasadom państwa dotyczącym obywateli. Filozofowie stoiccy szybko przyjęli ideał godnego umierania. Inspiracją dla nich stała się śmierć Sokratesa poprzez samobójstwo, które wydawało się jak doskonale zorganizowane przedstawienie, pełne symboliki, mistyki, piękna i majestatyczności.

Cmentarze mitologicznej Grecji, pośród kamiennych opowieści

Różnorodność wierzeń w Grecji

W antycznej Grecji mozaika wierzeń kształtowała kulturową tożsamość społeczności. Bogowie ożywiali mitologiczną przestrzeń, przybierając różne oblicza w zależności od regionu. Miasta czciły swoich opiekunów, tworząc unikalne kulty. Mistyczne obrzędy, jak Eleuzyńskie Mysteria, przekazywały tajemnice życia i śmierci. Rytuały pogrzebowe odzwierciedlały różnice między wspólnotami, definiując ich relację z zaświatami. Hades, pan krainy zmarłych, wprowadzał trzy różne miejsca przeznaczenia dusz. Elysium, Tartar i Asfodelowe Pola kształtowały wizję życia pozagrobowego. Różnorodność wierzeń w antycznej Grecji to bogactwo ducha ludzkiego, odkrywane poprzez lustra mitologii, lokalnych kultów i tajemniczych obrzędów. W tej barwnej mozaice wierzeń, różnice nie tylko przetrwały, ale także wzajemnie się przenikały, tworząc harmonijną całość kulturowej dziedzictwa.

Źródła:

1. Jak Grecy wyobrażali sobie życie po śmierci, ce7.pl  [30.01.2024];
2. Religia starożytnej Grecji – wyobrażenie życia pośmiertnego, bryk.pl [30.01.2024].

Oprac. Michalina Strzałka, Kraków 2024 ©