Mitologia brytyjska jest kalejdoskopem wierzeń, bohaterów i stworzeń, które razem tworzą bogatą, wielowarstwową opowieść o ludach, które kształtowały ziemie Wielkiej Brytanii. Od majestatycznych opowieści, przez tajemnicze sagi celtyckie, po heroiczne eposy angielskie. Każdy wątek tej mitologii jest świadectwem wyobraźni i duchowości, które przetrwały próbę czasu.
Mitologia brytyjska — wprowadzenie
Mitologia Wysp Brytyjskich, czyli właśnie mitologia walijska splata ze sobą nici różnorodnych tradycji — irlandzkiej, szkockiej, walijskiej. Wszystkie razem utworzyły jedną z najbogatszych mitologii, jakie znamy.
Mitologia walijska oferuje postacie takie jak Cernunnos, Brutus Trojański, Belenos czy Grendel, które są równie żywe dziś, jak w chwili, gdy po raz pierwszy zostały opowiedziane przy ogniskach naszych przodków.
Mitologia brytyjska — bohaterowie
Mitologia brytyjska to galeria wyrazistych postaci. W ich historiach mieszają się motywy heroizmu, magii, zdrady i przeznaczenia, tworząc bogaty i złożony gobelin ludzkiego doświadczenia.
Cernunnos — bóg natury
Bóg natury lub płodności, był czczony na obszarze Galii i Brytanii przez Celtów. Jest znany jako rogaty bóg-jeleń, a jego imię — Cernunnos, dosłownie tłumaczy się jako „Rogaty”. Jego wizerunek znaleziony został w wielu różnych miejscach, w tym na:
- Kolumnie Przewoźników z I wieku n.e.,
- słynnym kotle z Gundestrup (Dania),
- płaskorzeźbie w departamencie Indre we Francji,
- w Cerne Abbas w Dorset (Anglia).
Cernunnos często jest przedstawiany w otoczeniu zwierząt, takich jak jelenie czy rogate węże, co sugeruje, że postać ta jest panem zwierząt, zwłaszcza tych rogatych i kopytnych. Jego postać jest również powiązana z Dzikimi Łowami, podczas których dusze zmarłych są przewożone do zaświatów.
Pierwszy król Brytanii — Brutus
Brutus Trojański, często nazywany Brutem z Troi, postać owiana legendą, uznawaną za pierwszego króla Brytanii i protoplastę Brytów. Jego życie naznaczone zostało tragedią już w młodości, kiedy to podczas polowania przypadkowo zabił swojego ojca.
Po tym zdarzeniu Brutus opuścił Italię i udał się do Grecji, gdzie w świątyni Diany doświadczył proroczego snu. Sen wskazywał mu drogę do wyzwolenia trojańskich niewolników i poprowadzenia ich do Brytanii, ziem zamieszkałych wówczas przez olbrzymy, znanych jako Albion. Brutus, stając na czele zbuntowanych Trojańczyków, przypłynął na wyspę, gdzie pokonał miejscowe olbrzymie siły.
To zwycięstwo pozwoliło Brutusowi na założenie Nowej Troi, znanego także jako Troynovante lub Troia Nova (dzisiejszy Londyn). Mitologia brytyjska postać Brutusa Trojańskiego łączy z Partholanem, postacią zaś z mitologii irlandzkiej, znaną jako przywódca jednej z inwazyjnych grup i wygnaniec z kraju z powodu ojcobójstwa.
Mitologia brytyjska — bóg płodności i słońca
W mitologii brytyjskiej Beli, znanego również jako Belenus „lśniący”, był utożsamiany jako bóg płodności i słońca, opiekun owiec i bydła. Jego kult rozciągał się do Galii, poprzez Włochy, aż po Brytanię, a jego małżonką była bogini Belisama. W Irlandii funkcjonował pod imieniem Bile „śwete drzewo”.
Beli był czczony podczas Beltaine, celtyckiego święta ognia, charakteryzującego się oczyszczającymi ogniskami, przez które przeprowadzano bydło, zanim wypuszczono je na pastwiska.
Grendel — brytyjski potwór
Postać z anglosaskiego eposu „Beowulf:, jest przedstawiana jako potwór lub gigant, który terroryzował królestwo rządzone przez króla Hrothgara. Opisywany jako potomek Kaina, Grendel jest kojarzony z ciemnością, przekleństwem Bożym i wykluczeniem ze szczęścia. Jego postać, jako niszczyciela i pożeracza ludzi, budzi grozę, choć w poemacie nie znajduje się szczegółowy opis jego fizycznego wyglądu.
W eposie Grendel regularnie atakował dwór Heorot w nocy, kiedy rozbrzmiewały tam dźwięki radości i śpiewu. Po przybyciu Beowulfa zorganizowano uczty, by zwabić bestię. Gdy Grendel pojawił się, pożarł jednego z ludzi w sali, po czym zaatakował Beowulfa. Beowulf stoczył z nim walkę i ostatecznie odciął rękę potwora, zadając mu śmiertelną ranę. Grendel uciekł, by umrzeć we własnym bagnie. Jako trofeum, Beowulf odciął głowę Grendela i zabrał ją ze sobą.
Święto ognia
Święto to nosi nazwę „Beltaine” od Belenusa — boga płodności i słońca. Obchodzi się je w nocy z 30 kwietnia na 1 maja, kiedy następuje początek letniego półrocza. Mitologia brytyjska głosi, że ognie Beltaine posiadały magiczną moc oczyszczenia i błogosławieństwa.
Dlatego po rozpaleniu wielkiego ogniska gdzieś na wzgórzach i świętych miejscach, ludzie przeskakiwali przez nie, aby zapewnić sobie bezpieczeństwo i ochronę. Niektórzy prowadzili przez ogień swoje zwierzęta, aby je też pobłogosławić.
Oprócz świętowania przy ognisku, święto ognia było czasem zgromadzeń, targów, ślubów oraz uroczystości, które umacniały wspólnotę i jej związki z ziemią oraz duchowym światem.
Mitologia brytyjska — Czym były Dzikie Łowy?
Dzikie Łowy nazywane także Dzikim Gonem czy Dzikimi Zastępami według opowieści miały miejsce późną jesienią i zimą, kiedy to noc była dłuższa od dnia i w Europie zapadał mróz. Grupa myśliwych takich jak wspomniany już wcześniej Cernunnos, czy też władca zaświatów, Arawn.
Dzikie Łowy polegały na polowaniu, na dusze umierających. Myśliwi dosiadają kościotrupich koni, przemierzając wyludnione wsie i miasteczka. Mitologia brytyjska opowiada o dziewczynce, która była świadkiem przejażdżki myśliwych. Została cudem uratowana przez swego ojca, który założył jej na głowę fartuch. Tak uniknęła widoku Dzikich Łowów i porwania duszy przez myśliwych.
Podsumowanie
Mitologia brytyjska to nie tylko skarbnica licznych opowieści i bohaterów, ale również klucz do zrozumienia przeszłości. Obrzędy i święta, takie jak Beltaine z czasem wrodziły się we współczesne obchody i nadal odgrywają ważną rolę w zachowaniu dziedzictwa kulturowego.
Źródła:
- Dziki Gon, „Nihil Novi Censored”, [30.01.2024]
- Brytyjska mitologia, „Mity i legendy”, [30.01.2024]
Oprac. Małgorzata Szlezyngier, Kraków 2024 ©
